48 Saat Kül ve Kan: Ahmici Katliamı
Bosna Hersek’te 1992-1995 yıllarında yaşanan kanlı savaş boyunca gerçekleştirilen en büyük katliamlardan biri, 16 Nisan 1993 tarihinde, kelimenin tam anlamıyla Avrupa'nın ortasında bulunan Ahmici köyünde yaşandı. En az 116 Boşnak sivilin katledildiği Ahmici Katliamı, Bosna Hersek'teki Hırvat topluluğunun siyasî ve askerî liderliğinin, Bosnalı Müslüman sivillere karşı gerçekleştirdiği Lašva Vadisi etnik temizliğinin doruk noktası olarak tarihe kazındı.
Farklı etnik gruplara mensup, iyi komşuluk ilişkileri olan, daha önce yan yana barış içinde yaşayan, bir zamanlar birbirlerinin farklı dinî alışkanlıklarına, gelenek ve göreneklerine saygı duyan Bosna çatısı altında yaşayan Hırvatlar, birkaç ay içinde gözleri dönmüş katillere dönüştü.
Milliyetçi propaganda, çeşitli etnik grupların üyelerinin algılarında yavaş yavaş bir değişikliği körükledi. Başlangıçta yalnızca "çeşitli" olarak algılanan "ötekiler", yani diğer etnik grupların üyeleri, yavaş yavaş "yabancı" ve ardından "düşman" olarak algılanmaya başlandı. Daha önce dostça komşulukla bir arada yaşama, bu "ötekilere" yönelik zulme dönüştü.
***
Bosna Hersek'teki savaş sırasında işlenen en kötü savaş suçlarından biri ve muhtemelen Hırvat Savunma Konseyi’ne (HVO) bağlı birlikler tarafından işlenen en kanlı katliamlardan biri, ülkenin orta kesimlerindeki Vitez şehrinde bulunan Ahmici köyünde gerçekleştirildi.
16 Nisan sabahı erken saatlerde Vitez kasabasında Bosna Hersek Ordusu ile Hırvat HVO güçleri arasında silahlı çatışmalar çıktı. Hırvat HVO güçleri, çevredeki köylere eş zamanlı ve planlı saldırılar gerçekleştirdi. Ahmici hariç, köylerin çoğunda çatışmalar başlamış ve Hırvatlara karşı mücadele sağlanmıştı.
- Bosna Hersek'in merkezindeki Vitez kasabasının yaklaşık 2 kilometre doğusunda bulunan Ahmici köyünün, 16 Nisan 1993'e kadar nüfus yaklaşık 800 kişiydi ve bunların yaklaşık yüzde 90'ı Müslümandı. Köyde daha önce başka bölgelerden zorla yerinden edilmiş yaklaşık 300 Müslüman bulunuyordu.
Hırvat Savunma Konseyi’ne bağlı Hırvat güçleri ve Hırvatistan Askerî Polisinin “Joker” olarak adlandırılan özel birimleri, 16 Nisan 1993 sabahı, Ahmici köyüne baskın düzenledi.
En az 116 Boşnak sivilin katledildiği saldırıda; ölenlerden 32'si kadın, 11'i çocuktu. Kurbanların en küçüğü, daha sonra yanmış bedeni fırından çıkarılan 3 aylık bir bebekti; en büyüğüyse 82 yaşındaki bir yetişkin.
İşledikleri savaş suçunu ortadan kaldırmaya çalışan HVO askerleri, Bosnalı Müslümanlara ait 170’ten fazla evi içlerine doldurdukları sivillerle birlikte ateşe verdi. (Birleşmiş Milletler raporu, kömürleşen bedenlere bakarak, katledilenlerin bazılarının diri diri yakıldığını ortaya koydu.)
Evlerin yanı sıra camiler de saldırılardan nasibini aldı. Köydeki iki camiden biri dinamitlerle yıkıldı; diğeri ise yangın nedeniyle tamamen yanmıştı.
Özel raportörün saha personeli saldırıdan iki hafta sonra köyü ziyaret ettiğinde, yıkılan yaklaşık 180 evden bazıları hâlâ için için yanıyordu.
- "48 Saat Kül ve Duman" kod adlı operasyonla gerçekleştirilen tüm öldürmeler, yaralamalar ve kundaklamalar sadece birkaç saat içinde yapılmış, Ahmici’deki tüm yerleşim yerleri yakılıp yıkılmıştı.
Artık Ahmici diye bir yer kalmadığında, köyde işlenen suçların inkar edilmesi ve örtbas edilmesi, tıpkı 90'lı yıllarda eski Yugoslavya bölgesindeki savaşlarda olduğu gibi planlandı ve sistematik bir şekilde uygulandı.
Lašva Vadisi'ndeki HVO suçlarına ilişkin ilk iddianameler 1995 yılında yayınlandı. Sonraki 11 yıl boyunca, Mahkeme önünde toplam 13 sanığın yer aldığı yedi dava görüldü.
Ancak, su götürmez kanıtlar ve görgü tanıklarının ifadeleri sonucu Hollanda'nın Lahey şehrindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY), Ahmici'de yaşananları "insanlığa karşı suç" olarak nitelendirerek dönemin HVO komutan ve askerlerine 6 ila 25 yıl hapis cezaları verdi.
Lahey'de 25 yıl hapis cezasına çarptırılan Orta Bosna'daki Hırvatların siyasî lideri savaş suçlusu Dario Kordic de dahil olmak üzere, Ahmici'deki suçtan hüküm giyen herkes o zamandan beri hapishaneden serbest bırakıldı.
Aradan geçen on yıllara rağmen, Ahmici’de öldürülen bazı kurbanların bedenlerine hâlâ ulaşılamaması ise, o gün yaşanan acının tazeliğini hafızalarda taze tutuyor...